Tien jaar geleden schreef Het Kompas al over de verdwijning van Johan de Waal. Op de achtergrond de Koningin Wilhelminalaan. In deze straat lag het erf van De Waal, waar een fatale worsteling moet hebben plaatsgevonden.
Tien jaar geleden schreef Het Kompas al over de verdwijning van Johan de Waal. Op de achtergrond de Koningin Wilhelminalaan. In deze straat lag het erf van De Waal, waar een fatale worsteling moet hebben plaatsgevonden. Suzanne Heikoop

De moord op Boven-Hardinxvelder Johan de Waal: Een zaak die niet loslaat

23 november 2021 om 16:14 Misdaad Moordzaak Johan de Waal

HARDINXVELD-GIESSENDAM Ons kantoor ligt aan het Kanaal van Steenenhoek. Ik hoef maar naar buiten te kijken en zie het water waarin Johan de Waal een paar kilometer verderop is gevonden. De moord op de inwoner van Boven-Hardinxveld is zo’n gespreksonderwerp dat nog steeds regelmatig terugkomt op onze redactie. Zelfs nu nog, bijna tien jaar na dato.

door Alex Monster

Persoonlijk heeft de zaak me nooit losgelaten. De mysterieuze verdwijning. De vermeende ruzie op het erf. Alle verhalen over Johan de Waal. Een hork. Een etterbak. Sociaal onbehouwen. Eigenzinnig. Maar ook: hulpvaardig. Hunkerend naar liefde. Het dorp dat volop speculeert over zijn vermissing. De tip dat de politie maar eens in de giertank op het boerenerf moet kijken. Het leeghalen van die bewuste tank. Zonder resultaat. De zoektochten in de weilanden. De uiteindelijke vondst van het lichaam door de vissers van Klop. Het lijk, verzwaard met een betonblok. De mysterieuze voorwerpen bij het lichaam. Het uitputtende onderzoek van het rechercheteam. De vermeende doorbraak in de zaak met de aanhouding van twee Hardinxvelders. Het bericht dat de twee geen verdachten meer zijn. Het sluiten van het politieonderzoek. Een onopgeloste moord. In politiejargon: een cold case. Het dorp dat zich als een oester zou sluiten, buitenstaanders in vertwijfeling achterlatend. Weten inwoners wie Johan de Waal vermoord heeft, zoals oud-burgemeester Maria Wiebosch-Steeman van Hardinxveld-Giessendam stellig zegt?

We besluiten begin maart 2021 de stilte te doorbreken. Ik ga namens onze redactie de zaak opnieuw belichten en heb daarbij verschillende verhaallijnen in gedachten. Wie waren nauw bij de zaak betrokken? Hoe kijken deze mensen terug op dit dossier? Ik begin klein. Eerst maar eens oude artikelen lezen. Google is mijn beste vriend. Ons online archief helpt me ook verder. Wat is er geschreven? Gezegd? En door wie? Ik schrijf maar eens wat namen op en probeer logisch na te denken. 

Welke rollen zijn er in deze zaak? Met superstip bovenaan: het rechercheteam. Daar kort achter: de toenmalige verdachten. Verder: de buurvrouw waar Johan de Waal eet op de de avond van zijn vermissing. De neef waar De Waal bijna dagelijks meehelpt op diens boerderij, tot op de dag van zijn vermissing aan toe. De zussen die een moeizame verstandhouding hebben met hun broer. De burgemeester die in de zaak haar rol als burgermoeder probeert te vervullen. De predikant die veel pastoraal werk doet in het moorddossier. De vissers die hem vinden. De begrafenisondernemer die onder bijzondere omstandigheden haar werk verricht. NRC-journalisten die dagen in het dorp rondhangen en hun indringende reportage in de krant én een boek publiceren. 

Maar dan: de volgende stap. De zaak ligt nog steeds extreem gevoelig in Boven-Hardinxveld. Maakt veel emoties los. Hoe benader je mensen die iets over De Waal of de zaak kunnen vertellen? Strategie, communicatie en benadering zijn sleutelwoorden. De politie laat al snel weten te willen meewerken aan de reeks artikelen. De woordvoerder denkt proactief mee over verhaallijnen. ,,Aandacht voor deze zaak kan alsnog tot een doorbraak leiden.” Ook de NRC-journalisten Freek Schravesande en Carola Houtekamer zeggen meteen hun medewerking én hulp toe. Tijdens het online gesprek raadpleegt Houtekamer meteen meerdere online bronnen, om gezamenlijk vragen beantwoord te krijgen.

Deze zaak ligt extreem gevoelig in het dorp

NADENKEN Anderen moeten langer nadenken over het verzoek om in gesprek te gaan. De twee toenmalige verdachten laten via hun advocaat weten de zaak liever te laten rusten, maar ‘hopen wel dat de dader(s) alsnog worden gevonden’. Na meerdere telefoongesprekken besluit Joost Loevendie, advocaat van één van de twee, toch zijn visie op de zaak te geven. 

Dominee Sander Ris laat telefonisch weten dat hij goed moet nadenken over zijn rol en zijn ambtsgeheim. Uiteindelijk besluit hij mee te werken aan een interview, met de nadrukkelijke opmerking dat hij zijn grenzen wil bewaken. Ook oud-burgemeester Maria Wiebosch-Steeman heeft wat bedenktijd nodig, maar stemt in met een gesprek.

En dan buurvrouw J.P., de vrouw waar Johan op de avond van zijn vermissing eet. Ik heb geen telefoonnummer. Via een kennis kom ik achter haar (toenmalige) adres in Boven-Hardinxveld. Dezelfde kennis weet dat de moeder van Teus van den Bout (een neef van Johan) ook in het dorp woont. Hij appt het adres door.

BEHULPZAAM Met enige terughoudendheid rijd ik enkele dagen later naar Boven-Hardinxveld. Ik bel eerst maar aan bij J.P. Althans, dat denk ik. Ze blijkt verhuisd. Buren zijn zeer behulpzaam en geven haar nieuwe adres. De moeder van Teus van den Bout is ook vriendelijk en geeft het telefoonnummer van haar zoon. ,,Ik ben er ook een van De Waal, maar ik had al lang geen contact meer met Johan”, vertelt ze nog. 

Ik kan verder. Ik rijd naar het nieuwe adres van J.P. en bel aan. Met het risico dat ze zich overvallen voelt en niet met me wil praten. Tien jaar geleden ging ze het contact met de pers uit de weg. J.P. schrikt van het onaangekondigde bezoek. Haar blik verstrakt. De emoties liggen meteen aan de oppervlakte en ze begint al snel over haar vriend Johan te vertellen. We maken een afspraak om anderhalve week later rustig verder te praten over de zaak. Tijdens dat gesprek knuffelt ze voortdurend met Bobby, de hond van Johan de Waal. Ze wijst me ook nog op ‘een goede vriend van Johan’. Een adres heeft ze niet. J.P. weet ook wie de uitvaart heeft geleid: Caroline van Gils van Plattel & Van Gils. Caroline is hartelijk. Ze heeft er geen moeite mee om terug te blikken op (de dagen voorafgaand aan) de begrafenis. 

En dan neef Teus. Ik stuur hem voorzichtig een app, met de vraag of ik hem mag bellen. ‘Dat praat makkelijker’. Twee dagen later bellen we. Vijf kwartier. We maken een vervolgafspraak. Het gesprek met Teus levert en passant nieuwe lijntjes op. Naar een familielid van de overleden ex-echtgenote van Johan de Waal. Teus noemt hem ‘het pleegkind van Johan’.

BIJZONDER TELEFOONTJE In de week dat ik met neef Teus bel, heb ik ook de politiewoordvoerder aan de lijn. Een bijzonder telefoontje. De betrokken rechercheurs willen graag praten, maar hebben meer tijd nodig om zich voor te bereiden en in te lezen. 

Wat blijkt: de aanstaande publicaties triggeren de rechercheurs. Een cold caseteam besluit om de zaak toe te voegen aan de actieve dossiers. De rechercheurs gaan nieuwe tips en informatie over De Waal onderzoeken.

Ik heb een duaal beeld van de moord op Johan de Waal

Enkele betrokkenen willen om uiteenlopende redenen niet terugblikken op de zaak. ‘Johans pleegkind’ bijvoorbeeld. Hij heeft daar, na enkele dagen bedenktijd, geen behoefte aan. 

Ook een van de zussen van Johan en Piet kiest er na enkele gesprekken voor om niet in de publiciteit te treden. 

Een andere zus twijfelt evenzeer, maar zij besluit me uiteindelijk wel te ontvangen. Vier uur lang praten we over haar leven, haar broer en de turbulente familiegeschiedenis. Het verhaal met deze zus wordt over een paar weken -onder voorbehoud- gepubliceerd. Onder voorbehoud, omdat de zus nog steeds niet weet of ze met haar verhaal in de publiciteit wil komen. De zaak ligt extreem gevoelig. Ze wil het verloop van de eerste artikelen afwachten.

Dan de vissers van Klop. Ik breng heel wat bezoekjes aan hun bedrijf aan de Rivierdijk. Hun twijfel is groot, maar uiteindelijk besluiten ze geen reactie te geven. Johans ‘goede vriend’ laat al snel weten een afspraak niet te zien zitten. Ook een andere kennis, die jaren met Johan en zijn echtgenote zijn opgetrokken, laat de publiciteit aan zich voorbijgaan.

Tijdens gesprekken komen talloze scenario’s op tafel en krijg ik een duaal beeld van de zaak. Inwoners van Boven-Hardinxveld zouden weten wie Johan de Waal vermoord heeft, anderen geloven daar helemaal niet in. Met leden van het rechercheteam bespreek ik eind augustus de wederzijdse intenties, verwachtingen, werkwijze en aanpak. Ze laten weten dat zij de artikelenreeks als een ‘opsporingsmiddel’ zien en ook het Openbaar Ministerie is daarom inmiddels nauw bij de zaak betrokken.  

Uiteindelijk wordt de zaak Johan de Waal een olievlek. Een vlek die groter wordt als ik erin wrijf. Betrokkenen hopen dat de vlek ooit weggepoetst wordt. Met andere woorden: dat de moord wordt opgelost. We zullen zien of het zover gaat komen.

Alex Monster

Wil je contact met me opnemen? Mail dan naar a.monster@bdu.nl.

Ook in dit dossier verschenen:

- De moord op Johan de Waal: de moeilijke keuzes van de redactie

- Kijk item Johan de Waal in Opsporing Verzocht terug

- Gemengde gevoelens bij mobiel media lab De Waal

- Zaak De Waal: wie heeft informatie over de verzwaringsmaterialen?

- Kijk item Johan de Waal in Opsporing Verzocht terug

- Gemengde gevoelens bij mobiel media lab De Waal

- Zaak De Waal: wie heeft informatie over de verzwaringsmaterialen?

- Moord weer in Opsporing Verzocht

- Rechercheteam: ‘Daders wisten lokaal goed de weg’

- Hoe de recherche het hoofd breekt over ‘help Johan, help’

- ‘Johan de Waal met kruiwagen en al gedumpt’

- ‘Energie bij rechercheteam Johan de Waal’

- ‘Samenwerken was extreem lastig, vooral voor neef Johan’

- De poldercowboys De Waal waren altijd een beetje anders

- Ina is bij toeval ‘oorgetuige’ in de zaak Johan de Waal

- Moord op Johan de Waal zorgt voor ingewikkelde dilemma’s bij Sander Ris

- ‘Johan kon niet zonder mijn nichtje’

- Advocaat Joost Loevendie blikt terug op ‘heel lelijke zaak’

- Eerste tips in moordzaak Johan de Waal

- Een koepel over de boerderij van Johan de Waal

- Nog geen tips in zaak Johan de Waal

- ‘Johan was een engerd, je mocht niet anders over hem denken’

- ‘Johan kon moeilijk zijn, maar voor dieren, kinderen en vrienden deed hij alles’

- Oud-burgemeester Wiebosch-Steeman: ‘Het dorp weet wie Johan de Waal vermoord heeft’

- Recherche zoekt nieuwe informatie in moordzaak Johan de Waal

Tips of informatie?
Politie en Openbaar Ministerie zijn er alles aan gelegen om deze zaak alsnog op te lossen. Heb je informatie of tips die het verschil kunnen maken? Bel dan 0900-8844 en vraag naar het Cold Case Team van de politie in Rotterdam. Of scan de QR-code die leidt naar naar het tipformulier op politie.nl. Voor de gouden tip in deze zaak is nog steeds een beloning van 10.000 euro beschikbaar.


de QR-code die leidt naar naar het tipformulier op politie.nl. - politie.nl

De zaak Johan de Waal heeft journalist Alex Monster nooit los gelaten.
De QR-code die leidt naar naar het tipformulier op politie.nl.
advertentie
advertentie