Het graf van Johan de Waal. Een marmeren grafsteen met een korte tekst, zonder geboorte- en overlijdensdatum. Naast hem is de laatste rustplaats van zijn ex-vrouw.
Het graf van Johan de Waal. Een marmeren grafsteen met een korte tekst, zonder geboorte- en overlijdensdatum. Naast hem is de laatste rustplaats van zijn ex-vrouw. Suzanne Heikoop

De poldercowboys De Waal waren altijd een beetje anders

17 januari 2022 om 15:16 Achtergrond Moordzaak Johan de Waal

HARDINXVELD-GIESSENDAM Talloze malen pendelt Teus van den Bout in de jaren 2000 heen en weer tussen de boerderijen van Piet en Johan de Waal. De neef van de broers probeert te bemiddelen in de familievetes, iets wat maar moeizaam lukt. Aan de Tiendweg, aanpalend aan hun weilanden, liggen de twee nu op vijftien meter van elkaar begraven. Tijdens een loopje door Boven-Hardinxveld vertelt Van den Bout over zijn relatie met de twee, de ingewikkelde familiebanden én de moord op neef Johan. Deze week de eerste pennenvruchten van onze wandeling: over de familiegeschiedenis en de begraafplaats.

door Alex Monster

De parkeerplaats van de begraafplaats aan de Tiendweg is zo goed als leeg. Eén geparkeerde auto slechts. De eigenaar staat al te wachten voor de ingang. Teus van den Bout. Al heel wat jaren weg uit Boven-Hardinxveld, maar een bekend gezicht voor velen. Tijdens de wandeling begroet hij (oude) bekenden. Van den Bout kent het dorp en haar inwoners op z’n broekzak. We starten dit verhaal met een lesje poldergeschiedenis. ,,Tientallen jaren geleden woonde hier een beperkt aantal geslachten, met een aantal vaste bijnamen. Die verschillende bloedlijnen vormden met elkaar een hechte gemeenschap, waar je als buitenstaander maar moeilijk echt toe doordrong.”

Piet en Dien de Waal, met hun kinderen Eimert, Jan, Tonia en Corry -oorspronkelijk afkomstig uit Wijk en Aalburg en via Werkendam terechtgekomen in Boven-Hardinxveld- zijn net na de Tweede Wereldoorlog zo’n geslacht dat een weg zoekt binnen de gemeenschap van Boven-Hardinxveld. Vanaf het begin zijn ze net wat anders. Hardwerkend en kerkelijk meelevend weliswaar, maar toch net wat anders. De pachtboerderij aan de Koningin Wilhelminalaan (toen nog Buldersteeg) van Kees Verhagen wordt al snel gekocht en de drie mannen werken zij aan zij om de boerderij uit te bouwen en nieuw leven in te blazen. De boerderij is na de oorlogsjaren wat in het slop geraakt, mede door het oorlogsverleden van Verhagen, die daarvoor een aantal jaren gevangen zit en geen opvolger heeft.

Binnen het hele herstelprogramma van de boerderij wordt het land aan de noordkant van de Tiendweg, dat erg laag ligt, opgehoogd met slib die vrijkomt door het uitbaggeren van het Kanaal van Steenenhoek. Dat kanaal speelt tientallen jaren weer een cruciale rol in de familiegeschiedenis, maar daarover later meer.

Vele anderen zouden de moed opgeven, maar familie De Waal zocht naar alternatieven

Als gevolg van die ophoging ontspruiten er zoveel wilgen en riet op het land, dat het landbouwkundig volkomen onbruikbaar wordt. ,,Vele anderen zouden de moed opgeven, maar familie De Waal zocht samen met de Landbouwvoorlichting naar alternatieven en uiteindelijk werd een helikopter ingezet om alle wilg- en rietopslag dood te laten spuiten. In de vijftiger jaren een bijzonder fenomeen, waar het hele dorp over sprak en voor uitliep. In de jaren die volgden was er nog eindeloos werk om deze grond vrij te krijgen van stobben, maar uiteindelijk ontstond daar wel een zeer vruchtbaar stuk polderland, waar veel andere boeren alleen van konden dromen”, vertelt Teus van den Bout.

Nog later in de tijd wordt de grond verder opgehoogd en verbeterd door het aanvoeren van aardappelgrond uit Noord-Brabant die door Piet en Johan, zonen van Eimert, per tractor en kieper over de Gorinchemse brug wordt aangevoerd. ,,Dit is maar een voorbeeld van hoe de familie De Waal in veel opzichten een eigenheid laat zien, die voor Boven-Hardinxveld ongebruikelijk was. Niet je laten leiden door de omstandigheden en je daarbij neerleggen, maar met hard werken en doorzetten de omstandigheden naar je hand zetten.”

VEEKEUZE Ook in hun veekeuze is de familie De Waal anders dan de omringende boeren. Bij hun komst brengen ze al zware, melkrijke koeien mee uit Brabant en ze hebben hun eigen kijk op vee en fokkerij. Tot laat in de jaren negentig fokken ze met eigen of aangekochte stieren, terwijl veel andere boeren al jarenlang met kunstmatige inseminatie werken. Al op afstand is de veestapel van De Waal te herkennen aan hun veelkleurigheid en goede bevleesdheid.

‘Poldercowboys’, zo typeert Teus van den Bout zijn neven Piet en Johan. ,,Ze waren altijd een beetje anders dan de andere mensen hier. Het waren harde werkers, met een duidelijk eigen visie en mening. Ze leefden hun eigen leven. Nooit waren ze ergens bang voor en ze pakten vaak dingen aan, waar anderen met een bocht omheen gingen.” Van den Bout kent de twee goed. Zijn moeder was de zus van de vader van de broers. Hij woont zelf tegenwoordig in het noorden van het land.

DE BEGRAAFPLAATS We openen het hek van de begraafplaats. Van den Bout gaat voor. Links en rechts passeren we laatste rustplaatsen. De neef stopt plotseling. ,,Hier is het.” Het graf van Johan de Waal. Een marmeren grafsteen met een korte tekst, zonder geboorte- en overlijdensdatum. Van den Bout knikt naar het graf ernaast. ,,Daar ligt zijn ex-vrouw.” Hij vertelt dat Johan na haar overlijden verscheurd was door verdriet. ,,Binnen een week na haar uitvaart stond hij bij mij op de stoep.” Op zoek naar afleiding vraagt Johan of hij kan meehelpen op Teus’ schapenboerderij in Goudriaan. Vijftien maanden lang trekken de twee ‘bijna dagelijks’ met elkaar op. ,,Johan zag vanaf het moment dat hij op de boerderij kwam wat er nodig was en zette zich met al zijn kwaliteiten in om de boerderij mee te ontwikkelen en te laten floreren. Hij werkte hard maar nam ook snel de leiding over. Soms leverde dat spanning op, maar zijn inspanningen werden door ons ook enorm gewaardeerd. Tegelijk merkten we in deze periode dat Johan anders was. Hij botste makkelijk met de dorpsbewoners en trok veel zijn eigen plan. Soms was het echt zoeken om alles in harmonie te laten verlopen.”

Van den Bout kronkelt verder over een paar smalle paden en houdt halt. Het graf van Piet de Waal. Op een steenworp afstand van de laatste rustplaats van zijn broer. Twee maanden voor de vermissing van Johan overlijdt Piet aan een slopende ziekte. In die laatste fase van zijn leven heeft Van den Bout geen contact meer met hem. ,,Hij trok zich terug.” ,,Maar”, vult hij aan, ,,In de jaren daarvoor heb ik heel wat keren geprobeerd te bemiddelen tussen de broers.”

Van den Bout loopt naar de rand van de begraafplaats. We kijken uit over weilanden. De neef wijst. Links het eigendom van Johan, rechts dat van Piet. ,,Feitelijk is het een boerderij met daarop twee bedrijfswoningen. Die ene boerderij bestaat uit een grote werktuigenloods en twee veestallen. De loods was het domein van Johan en de veestallen waren het domein van Piet.”

Aan de rand van het perceel, aan de kant van de Tiendweg, staat een huis dat veel weg heeft van een vakantiewoning: de JB Ranch. In het volgende deel van dit tweeluik vertelt Teus van den Bout waarom deze woning een splijtzwam was in de relatie van de broers.

Naschrift: Teus van den Bout wilde niet herkenbaar op de foto.

Wil je contact hebben met Alex Monster, de schrijver van dit artikel? Mail dan naar a.monster@bdu.nl

Eerder in dit dossier publiceerden wij de volgende artikelen:

- De moord op Johan de Waal: de moeilijke keuzes van de redactie

- Kijk item Johan de Waal in Opsporing Verzocht terug

- Gemengde gevoelens bij mobiel media lab De Waal

- Zaak De Waal: wie heeft informatie over de verzwaringsmaterialen?

- Moord weer in Opsporing Verzocht

- Rechercheteam: ‘Daders wisten lokaal goed de weg’

- Hoe de recherche het hoofd breekt over ‘help Johan, help’

- ‘Johan de Waal met kruiwagen en al gedumpt’

- ‘Energie bij rechercheteam Johan de Waal’

- ‘Samenwerken was extreem lastig, vooral voor neef Johan’

- Ina is bij toeval ‘oorgetuige’ in de zaak van Johan de Waal

- Moord op Johan de Waal zorgt voor ingewikkelde dilemma’s bij Sander Ris

- ‘Johan kon niet zonder mijn nichtje’

- Advocaat Joost Loevendie blikt terug op ‘heel lelijke zaak’

- Een koepel over de boerderij van Johan de Waal

- Eerste tips in moordzaak Johan de Waal

- ‘Johan was een engerd, je mocht niet anders over hem denken’

- Nog geen tips in zaak Johan de Waal

- ‘Johan kon moeilijk zijn, maar voor dieren, kinderen en vrienden deed hij alles’

- Oud-burgemeester Wiebosch-Steeman: ‘Het dorp weet wie Johan de Waal vermoord heeft’

- De moord op Boven-Hardinxvelder Johan de Waal: een zaak die niet loslaat

- Recherche zoekt nieuwe informatie in moordzaak Johan de Waal

Maandag 24 januari online: het tweede deel van de wandeling met Teus van den Bout. We stoppen bij de JB Ranch, de boerderijen van de broers en het Kanaal van Steenenhoek. 

Wil je deze moordzaak op de voet volgen?
advertentie
advertentie