Is het een arbeidsovereenkomst of ...?

Het is binnen het arbeidsrecht een spannende vraag: wanneer is sprake van een arbeidsovereenkomst? Op het eerste oog tamelijk droge stof. Maar voor de praktijk van groot belang. Bedrijven als Deliveroo en Uber proberen namelijk bij arbeidsovereenkomsten vandaan te blijven. Daar heeft het Gerechtshof onlangs korte metten mee gemaakt. De bezorgers van Deliveroo hebben tóch een arbeidsovereenkomst. Ook al staat dat niet zo op papier. Een andere recente uitspraak gaat over Deloitte. Daar besliste de rechtbank dat géén sprake was een arbeidsovereenkomst.

Wanneer is dan sprake van een arbeidsovereenkomst? De wet noemt daarvoor vier ingrediënten. Er moet sprake zijn van 1) arbeid, 2) gedurende een bepaalde tijd, 3) loon en 4) een gezagsrelatie. Rechters moeten dat vervolgens inkleuren. Eerst stellen zij vast wat precies tussen partijen is afgesproken. Daarna toetsen ze of die afspraken een arbeidsovereenkomst betekenen.

In het geval van Deliveroo bepaalt Deliveroo eenzijdig de hoogte van de beloning. Dat ziet het Hof als loon. Verder verrichten de bezorgers arbeid: maaltijdbezorging. Dat is erg eenvoudig, zodat weinig aanwijzingen van Deliveroo nodig zijn. De bezorger is middels een app bij het bezorgen zichtbaar voor zowel het restaurant als de klant waar de maaltijd wordt bezorgd. Bezorgers hebben weinig ruimte om zelf hun route te bepalen. Verder heeft Deliveroo al vaak de contractsvorm voor de bezorgers veranderd. Volgens het Hof is hierdoor sprake van gezag van Deliveroo. Aan alle ingrediënten van de arbeidsovereenkomst is voldaan.

De kwestie van Deloitte laat de andere kant zien. Daar was sprake van een Equity Partner wiens overeenkomst werd beëindigd. Toen nam hij pas het standpunt in dat hij een arbeidsovereenkomst zou hebben. Volop strategisch: bij een arbeidsovereenkomst zou de beëindiging geen stand houden. Met hangen en wurgen kwam de rechter tot het oordeel dat wel sprake was van arbeid en loon. Een gezagsverhouding bestond echter niet. Zo was de Equity Partner aandeelhouder van Deloitte, waardoor hij ook kon stemmen in de algemene vergadering van aandeelhouders. Er was sprake van ondernemersrisico en winstverdeling. Verder is vastgelegd dat de Equity Partner geen ontslagbescherming geniet en dat hij niet deelneemt aan een pensioenregeling. Slotsom: geen gezagsverhouding, dus geen arbeidsovereenkomst.

De vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst, is van groot belang. Het maakt voor de werkzame personen een wereld van verschil uit. Het arbeidsrecht staat bol van beschermende bepalingen. Als er geen arbeidsovereenkomst is, valt die bescherming weg. Dat is een verschil van dag en nacht. Kort en goed: niet alleen taaie stof, maar ook praktisch interessant!

mr. Bertjan Agteresch