De springlevende zaak van de vermoorde Johan de Waal

HARDINXVELD-GIESSENDAM In de voorbije honderd jaar is Hardinxveld-Giessendam vijf keer opgeschrikt door een moordzaak. Van stationschef Jacob de Jong tot machineboer Johan de Waal; hoe vijf dorpelingen aan hun lugubere einde kwamen. We besluiten deze reeks met de zaak waar de afgelopen maanden zoveel om te doen was: de moord op Johan de Waal.

door Alex Monster

Johan de Waal. Als de politie in februari van dit jaar flyers uitdeelt over zijn zaak, lijkt iedere inwoner zijn naam te kennen. Alle bezoekers van supermarkt Hoogvliet hebben wel iets gehoord of gelezen over de omstreden dorpeling. Hij zou een hork zijn. Een etterbak. Sociaal onbehouwen. Eigenzinnig. Een ruziemaker. Losse handjes hebben. Mensen tegen zich in het harnas jagen. 

Maar de dorpelingen vertellen meer. Over de roerige familiegeschiedenis. De altijd aanwezige donkere wolken boven de Koningin Wilhelminalaan. De allesomvattende conflicten met broer Piet over het boerenbedrijf. Johans vruchteloze pogingen om via de rechter zijn gelijk te halen. Zijn explosieve huwelijk dat uiteindelijk in een scheiding eindigt. Andere kanten heeft hij ook, zo schetsen kennissen en vrienden. Hij is hulpvaardig. Goed voor vrienden, kinderen en dieren. Johan hunkert naar liefde.

Tien jaar geleden liet de 54-jarige man het leven, maar zijn zaak is weer springlevend. De recherche onderzoekt momenteel tal van lijntjes, tips en scenario’s. Wordt de dader ooit gevonden? Wie het weet, mag het zeggen.

De naam Johan de Waal hoort in het rijtje Jacob de Jong, Gerrit van Vliet, Jan van der Zouwen en Arie Blokland. Dorpelingen die op een lugubere wijze aan hun einde kwamen. De moordenaars van Jan van der Zouwen en Arie Blokland zijn bekend. Wie Jacob de Jong, Gerrit van Vliet én Johan de Waal om het leven brachten, is tot op de dag van vandaag voer voor speculaties en giswerk. 

REPUTATIE 9 januari 2012 is een van de belangrijkste data in het dossier Johan de Waal. De dag van de vermissing, met -naar later blijkt- fatale afloop. Jongens en een fietsende vrouw horen die avond rumoer bij de boerderij van De Waal aan de Koningin Wilhelminalaan. Ook zien zij twee mannen worstelen. Daarna wordt het stil. Vrienden nemen dezelfde avond poolshoogte bij de boerderij, maar zien niets vreemds. Toch trekken ze meteen al aan de bel bij politie en controleren ze bij ziekenhuizen of hun vriend toevallig is binnengebracht. Het is niets voor de Boven-Hardinvelder om niet op te dagen voor een afspraak. Daar komt bij dat De Waal een reputatie heeft in het dorp. Hij gaat conflicten niet uit de weg en is ‘anders’ dan andere inwoners.

De onderbuikgevoelens van familie, vrienden en andere betrokkenen blijken negen maanden later alarmsignalen met honderd procent waarheidsgehalte. In het Kanaal van Steenenhoek stuiten vissers op het stoffelijk overschot van Johan de Waal. Hij blijkt vermoord. Zijn lichaam is verzwaard met 65 kilo beton en een ketting. De complete mallemolen, die de voorbije maanden tot stilstand kwam, gaat weer draaien. Na eerdere onderzoeken in onder meer de gierkelder, de weilanden en de boerderij richt de recherche zich nu op de vindplaats en het stoffelijk overschot. 

STROOMVERSNELLING Het onderzoek naar de moord komt al snel in een stroomversnelling. De politie houdt 21 september twee mannen aan. De neef van Johan de Waal en een kennis van het familielid worden verdacht van de moord. ‘Sterke aanwijzingen’ zouden naar het tweetal wijzen. Eerste domper voor het rechercheteam: na talloze verhoren komt het tweetal op 26 september op vrije voeten. Ze blijven gedurende het onderzoek nog wel verdachte. In maart 2013 komt het rechercheteam van een tweede koude kermis thuis. De officier van justitie maakt bekend dat de mannen niet worden vervolgd vanwege een gebrek aan bewijs. Ze zijn geen verdachten meer. Een sepot, zoals dat in politiejargon heet. Een week later, op 18 maart 2013, zet het onderzoeksteam een voorlopig punt achter het onderzoek. Alleen bij nieuwe feiten of omstandigheden kan het Openbaar Ministerie besluiten alsnog te vervolgen. De moord op Johan de Waal wordt een cold case. Nog één keer komt de zaak in de belangstelling. Eind november 2013 krijgt het dossier om ‘tactische redenen’ een vervolg. De recherche onderzoekt opnieuw Johans vindplaats, een politiehelikopter verkent de omgeving en het rechercheteam vraagt via Opsporing Verzocht en met flyers aandacht voor de moord. De nieuwe inspanningen leveren geen bruikbare informatie op. 

We denken dat iemand dit niet alleen heeft kunnen doen

Het wordt stil, tot maart 2021. Onze redactie besluit dan om de zaak Johan de Waal uit de anonimiteit te trekken. In een omvangrijk dossier probeer ik, journalist Alex Monster, om het leven en de dood van Johan de Waal op alle mogelijke manieren te belichten. Ik spreek met familieleden, vrienden, buren, journalisten, advocaten, rechercheurs, een begrafenisondernemer, een oud-burgemeester, een verzekeringsagent en streekgenoten die in welke vorm dan ook een mening of informatie over Johan de Waal hebben. Ieder gesprek levert nieuwe inzichten op. Soms over de dood, maar veel vaker over het leven van Johan de Waal. Ook rechercheurs doen van zich spreken in de reeks. Ze vertellen: ,,We denken dat iemand dit niet alleen heeft kunnen doen. Het misdrijf is goed voorbereid. Johan lijkt te zijn opgewacht. De materialen die bij hem in het kanaal gevonden zijn, moeten al klaar hebben gelegen. Alles was geprepareerd. Juridisch zouden we kunnen spreken van moord. We denken dat de dader(s) lokaal goed de weg wisten.”

De leden van het rechercheteam willen verder niet veel kwijt over de daders. Ze lopen nog wel enkele mogelijke moordscenario’s langs die in 2012 de revue passeerden. ,,Vermeende zakelijke conflicten? We hebben twee dingetjes gevonden. Die leverden uiteindelijk niets op. Onbekende chauffeurs die in de dagen voor de vermissing rond het erf liepen? Dit waren Oosteuropese vrachtwagenchauffeurs die langs de A15 parkeerden en boodschappen deden in Boven-Hardinxveld. Een vechtpartij in de horeca, als aanleiding voor de moord? Johan is een keer buiten gezet, maar meer was er niet. Een prostitueebezoek dat uit de hand liep en Johan uiteindelijk fataal werd? Een geplunderde kluis in Johans woning? Een roofmoord dus? Niets van gebleken. Alle lijntjes hebben we uitvoerig onderzocht, maar ze lopen allemaal dood.”

Door alle publicaties in Het Kompas Hardinxveld-Giessendam.nl staat de zaak opnieuw in de belangstelling. Opsporing Verzocht, RTV Rijnmond, het Reformatorisch Dagblad en andere media besteden aandacht aan de moord. Het rechercheteam onderzoekt nieuwe informatie, scenario’s en denkrichtingen. Erik Venema van de recherche spreekt van ‘nieuwe energie’. Na een item in Opsporing Verzocht komen er meer dan 110 tips binnen bij de politie. Meer dan vijftien lezers nemen in dit dossier persoonlijk contact met me op. Zij geven (nieuwe) informatie, bieden hulp aan, stellen vragen en delen hun gevoelens. 

Waar staat het onderzoek nu? Die vraag leg ik voor aan Erik Venema van het rechercheteam. ,,Dit is duidelijk een zaak van de lange adem. De voorbije weken hebben we getuigen gesproken en tips onderzocht die zijn binnengekomen naar aanleiding van het item in Opsporing Verzocht. We hebben een aardig beeld gekregen van de verzwaringsmaterialen. De komende tijd hopen we forensisch aan de slag te kunnen met een aantal zaken. Met de modernste technieken kunnen we misschien meer resultaat boeken dan tien jaar geleden. Op het touw waarmee Johan vastgebonden is, zouden bijvoorbeeld DNA-sporen moeten zitten. Die hopen we te onderzoeken. Verder willen we aan de slag met het uitpeilen van telefoongegevens. We hebben genoeg wensen en haakjes.”  

Wil je contact hebben met Alex Monster, de schrijver van dit artikel? Mail dan naar a.monster@bdu.nl..

De andere verhalen over Hardinxveldse moordzaken:

- De laatste halte van de vermoorde stationschef Jacob de Jong (deel 1)

- De moord die de Nederlandse rechtsgeschiedenis op z’n kop zette (deel 2, slot)

- Twee moorden waar maar schoorvoetend over gesproken werd

- De gruwelijke dood van ‘de man met de grote zwaai’ (deel 1)

- ‘Opscheppende wanbetaler’ vermoordt veevoerhandelaar in stal (deel 2, slot)