Van oude boerderij tot geregistreerd museum

H'VELD-G'DAM - 20 september is een magische datum voor De Koperen Knop. Op die dag in 1989 verandert de status van de voormalige boerderij: minister Elco Brinkman verklaart het museum officieel voor geopend. Hiermee krijgt de statige boerenhofstee aan Binnendams een cultuurhistorische functie als Museum voor de Alblasserwaard. Het wordt een actieve nieuwe functie met tal van activiteiten, waaronder meer dan 135 exposities. Het museum blikt terug op twintig jaar successen.

In 1970 vertrekt de laatste boer Hannes Muilwijk uit de boerderij De Koperen Knop om in Groningen in een moderne boerderij verder te gaan boeren. De monumentale Koperen Knop wordt gekocht door Huib de Kok, die met de gedachten speelt om er een museum van te maken. Hij krijgt dan echter nog geen medewerking en besluit samen met zijn vrouw Janny de Kok-de Vos het oude spul drastisch te restaureren. Dat gebeurt in enkele fasen met als resultaat dat de vervallen hofstee in uitstekende conditie komt te verkeren. Samen met hun drie dochters gaan ze het voorhuis bewonen. Achter de boerderij komt een veevoederhandel en in de voormalige stal een antiekzaak.

In augustus 1987 komt een museum opnieuw ter sprake. Uiteindelijk stellen acht zakenlieden met elkaar het benodigde geld beschikbaar om de voormalige boerderij aan te kopen en te laten verbouwen om het geschikt te maken voor de nieuwe museale functie. De acht zakenlieden verenigen zich in de Stichting Eigenaren. Een tweede stichting gaat voor de exploitatie zorgen, de Stichting Vrienden. Voor de samenstelling van exposities en andere uitvoerende zaken komt een commissie en wordt een aantal enthousiaste vrijwilligers aangetrokken.

Terwijl een aannemer het verbouwingswerk uitvoert, werkt een groot aantal vrijwilligers aan de voorbereiding van de museale functie van het gebouw. De zomer van 1989 wordt in dit opzicht een ‘hete’ zomer, waarin nog veel moet gebeuren om op de geplande openingsdatum alles gereed te hebben. De permanente inrichting van het voorhuis vraagt aandacht, maar ook het opzetten van een expositieplan voor de eerste maanden. En moeten erf en tuin bij het geheel worden betrokken. Dankzij de inzet en vooral het enthousiasme, lukt het.

,,De oprichters hebben al meteen voor ogen dat er iets moet komen om het voor de bezoekers aantrekkelijk te maken terug te komen. En statische opstelling van museale goederen is één keer leuk, maar er moet meer komen", vertelt Dick de Jong van het museum. Wisselende exposities blijken de oplossing. Al gauw is er een plan voor de eerste exposities. Het begint met ‘Aart van Bennekum’, een plaatselijk kunstenaar die tijdens zijn leven vrij dicht bij het museum woonde. Dan volgen ‘Keramiek’ en ‘Wintervermaak’, met medewerking van één van Nederlands grootse verzamelaars van schaatsattributen. Er wordt afgewisseld met kunstexposities. Zo exposeert Laetitia de Haas schilderijen en Martin Kers met zijn befaamde foto’s. Er komen ook exposities uit het buitenland, zoals ‘Eat with Art’, waarop heel bijzonder nieuw ontworpen eetbestek te zien is. Zo gaat het nog steeds. Ver van tevoren goede ideeën bedenken en die dan met een voorbereidingsgroep verder uitwerken.

Daarnaast blijkt het publiek geïnteresseerd in bijzondere activiteiten. In de begintijd blijft dat beperkt tot de zaterdagen van het museumweekend en de open monumentendag. Maar in de loop der jaren breidt zich dit verder uit. Lezingen en workshops die bij exposities aansluiten. Museumconcerten vormen zelfs geruime tijd een vast onderdeel. Het groeit langzamerhand uit tot activiteiten met een grootsere opzet. Er komen antiek- en brocantedagen, georganiseerde fietstochten en fotowedstrijden.

Voor het museum betekent dit dat al snel een vaste plaats wordt verworven in de Nederlandse museumwereld. Regionaal vormt De Koperen Knop een niet weg te denken ontmoetingsplaats voor liefhebbers van kunst en cultuur. Landelijk is De Koperen Knop bijna bij elke museumdirecteur bekend, wat leidt tot succesvolle contacten. Hierdoor is het ook mogelijk om op vrij gemakkelijke wijze bruiklenen te krijgen voor exposities. En natuurlijk leent het museum ook materiaal uit voor exposities elders in Nederland of daarbuiten. De samenwerking met andere musea en het voldoen aan een groot aantal museale criteria leidt uiteindelijk tot het predikaat 'geregistreerd museum'.

De activiteiten moeten niet alleen worden georganiseerd, maar ook de dagelijkse gang van zaken is belangrijk om het museum op niveau te houden. De Koperen Knop slaagt daarin door te werken met een groot aantal vrijwilligers. Op dit moment zijn er bijna 120, die elk een eigen taak hebben. Dankzij een goede organisatiestructuur met (sinds 1996) een directeur aan het hoofd loopt alles als een trein. Met de vrijwilligers zijn vrijwilligersovereenkomsten gesloten, waarin zij hun wensen kenbaar hebben gemaakt. Hierdoor weet de dagelijkse leiding in het museum wat van de suppoosten, onderhoudsmedewerkers en administratieve krachten verwacht mag worden.

Zaterdag 19 september houdt het museum een speciale open dag ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan. Het thema voor deze dag is 'Streekactiviteiten'. Oud-Hollandse streekkleding staat centraal. Dansgroep Schampeljoen uit Dordrecht treedt op, om 11.00 en 14.00 uur. Daarbij worden oude volksdansen uitgevoerd en wordt informatie en uitleg gegeven over klederdrachten. Fotograaf Marcel de Leng van Foto De Leng maakt foto's van bezoekers in streekkleding. Op de museumzolder wordt een expositie ingericht. Centraal hierin staan de kledingstukken die het museum eerder dit jaar kreeg uit de nalatenschap van de Amsterdamse streekkledingverzamelaar Herman Roza. Ook worden Oudhollandse spelen gehouden. Crien en Claar uit Giessenburg komen met streekproducten en handgemaakte bonbons. Bij Iris van Oosterhout uit Goudriaan kunnen bezoekers sieraden kopen en José Verschoor uit Hardinxveld-Giessendam is aanwezig met een stand met natuurlijke decoraties in herfstkleuren.

De promotiestands zijn van de plaatselijke bibliotheek, de Stichting Streektaal Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, de Stichting voor Sociaal en Kultureel Werk in Hardinxveld-Giessendam, de Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam en de Volksuniversiteit Hardinxveld-Giessendam. Het museum organiseert deze dag een wervingsactie voor donateurs en heeft een stand met streekboeken en tweedehands boeken. Bovendien kunnen de bezoekers deze dag een voorbezichtiging krijgen van de jubileumexpositie Het Boerenbeest, die aan het einde van de dag wordt geopend. Iedereen is tussen 10.00 en 17.00 uur welkom.

Eind 2009 wordt het jubileumjaar afgesloten met een boekwerkje. Over de inhoud daarvan kan op dit moment alleen nog maar worden verklapt, dat de geschiedenis van de boerderij wordt beschreven, evenals een aantal belangrijke objecten uit de collectie van het museum. De toegang is gratis. Het museum is gevestigd aan Binnendams 6.