'Zeilen was mijn slapend verlangen'

GORINCHEM - Hij wordt geboren in Leeuwarden, gaat geneeskunde studeren in Utrecht en neemt daar in de jaren zestig als links revolutionaire student deel aan de studentenbeweging. Na zijn studietijd werkt hij als tropenarts in een door oorlog verscheurd Angola, komt enigszins gedesillusioneerd terug, gaat in Utrecht verder als verslavingsarts en zet zijn loopbaan voort in het management van verschillende ziekenhuizen. Na zijn werkzame leven gaat in 2007 letterlijk het roer om. Samen met "zijn Ans" zwerft hij op zeiljacht 'Dulce' over de wereldzeeën.

Tom Zijlstra (64) en zijn vrouw Ans Steers (61) zijn weer even in hun sfeervolle appartement aan de haven in Gorinchem. De muren zijn bedekt met boeken. Beiden lezen veel en graag, op reis maar ook thuis. ,,De boot ligt in Hurghada in Egypte, we konden niet verder vanwege de snoeiharde noordenwind op de Rode Zee. Dat zorgt voor een giftige golfslag. Komend voorjaar willen we terug, als het lukt varen we naar Cyprus. Zo niet dan wordt het Israël'', vertelt Tom.

Het zeilen noemt hij een slapend verlangen: ,,Mijn interesse ervoor heeft altijd gesluimerd. Het is een inspirerende manier van leven.'' Ans vult aan: ,,Zwerven van land naar land. Je weet niet wat je aantreft. Het weer, de mensen, de cultuur.''

Onbegrijpelijk

De fascinatie voor mensen, het leven zinvol maken en het ontdekken van de wereld ontwikkelt zich bij Tom in zijn studententijd. Toch is hij ervan overtuigd dat het begrijpen van de wereld niet mogelijk is. ,,Het leven hangt van toeval aan elkaar. We gaan altijd op zoek naar verklaringen. Maar we hebben noch de positie, noch het vermogen om echt te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.'' Filosofen als Albert Camus, die hij graag leest, sterken hem in deze gedachte.

Eenmaal klaar met zijn studie besluit hij als activist een bijdrage te willen leveren aan de bevrijding van Angola. Het land is dan nog een Portugese kolonie. Verschillende bevrijdingsbewegingen willen de koloniale Portugese machthebber verdrijven en er ontstaat een guerrillastrijd. De bewegingen vechten ook onderling; er ontbrandt een burgeroorlog. ,,Alle Portugezen ontvluchtten het land, er waren bijna geen dokters meer. Ik wilde daar graag helpen en heb samen met anderen een medisch team op poten gezet.''

De politieke opstelling van het nieuwe regime in Angola zorgde ervoor dat hij definitief afstapte van het plan om bij terugkomst in Nederland de politiek in te gaan. Iets wat hij altijd voor mogelijk had gehouden. ,,Ik heb het overwogen en verworpen. Ik word ook nooit meer lid van een politieke partij. Het idealisme is niet verdwenen, maar er is geen partij waar ik bij pas.''

Successen

Na de tijd in Angola werkt hij als verslavingsarts en coördinator bij het Drugteam in Utrecht. Hij is zoekende tot het moment dat hij zijn talent ontdekt: "managen". ,,Ik solliciteerde op twee directiefuncties van ziekenhuizen en werd aangenomen als adjunct-directeur in het toenmalig Ziekenhuis Oudenrijn in Utrecht. Daar ontdekte ik hoe leuk leidinggeven is en hoe goed ik daarin was.'' Na vier jaar wordt hij directeur van het huidige Beatrixziekenhuis in Gorinchem dat destijds nog verdeeld was in twee vleugels. Een linker- en rechterstuk waar de zorg gescheiden werd aangeboden voor gelovige en niet-gelovige patiënten. ,,Iedereen raadde me het af om dat te veranderen, maar ik heb doorgezet. Zorg maakt geen onderscheid. Ik trof een grote drive aan onder het personeel en samen maakten we het ziekenhuis midden jaren negentig tot één van de beste tien van Nederland.'' Het ziekenhuis privatiseerde, fuseerde en de naam en het bestuursmodel van het ziekenhuis veranderden. Ook voerde het ziekenhuis als eerste in het land transmurale zorg in, de groei naar een zorgketen. ,,Dat zie ik toch wel als één van de twee mooiste successen in mijn tijd als directeur.

Over zijn andere succes raakt hij niet uitgepraat. Als het nieuwe ziekenhuis zo goed als klaar is vormt hij samen met veel vrijwilligers, twee gastcuratoren en diverse kunstenaars het oude gebouw om tot een internationale kunstmanifestatie met de naam BRAIN/InternalAffairs. Het is ook de tijd dat hij "zijn Ans'' leert kennen. Zij vervult een belangrijke rol in de totstandkoming van het project door een groot deel van de sponsoring op zich te nemen. ,,Ik durf wel te stellen dat het zonder haar niet was gelukt. De voorbereiding startte in 1990 en duurde twee jaar. Minister Hedy 'd Ancona opende het kunstproject. 45 kunstenaars vormden met hun werk een soort hersenspeeltuin. Er werden lezingen gegeven, bezoekers konden een bezoek brengen aan het Breincafé, een concertenserie werd georganiseerd. Kunst is verheven boven alles, als je dan met zoiets zoveel mensen kunt bereiken dan is dat geweldig.'' Het gebouw blijft zes weken open voor publiek waarna de grote sloop begint. De sterfelijkheid van alles wordt ook op die manier zichtbaar.

Nieuw leven

Als het ziekenhuis is geformeerd tot de huidige Rivas Zorggroep zit zijn taak erop. Tom vervult nog twee directeursfuncties in Utrecht en Twente en start aan het eind van zijn loopbaan nog als consultant een eigen bedrijfje. In 1996 gaat hij met zijn toenmalig gezin een weekend zeilen met goede vriend Herman Ursinus. ,,Als dat niet was gebeurd had mijn leven er heel anders uit gezien. Herman is de schuld van alles'', zegt hij lachend.

In 2004 trouwt hij met Ans en na een periode van intensieve voorbereiding begint het verwezenlijken van hun droom. Samen op hun zeiljacht 'Dulce' door de wereld zwerven. Zonder haast, zonder stress. De avonturen worden bijgehouden op het weblog. Op die manier kunnen vrienden en familie, die inmiddels bestaat uit in totaal zes kinderen en evenveel kleinkinderen, hun avonturen volgen. Eén daarvan was de ontmoeting met een boot vol vluchtelingen bij Lampedusa voor de Tunesische kust. ,,Ineens zagen we een ongewoon schip op ons afkomen, afgeladen met ruim honderd mensen. Ze dreven al vier dagen op zee rond, de schrik sloeg ons om het hart. We riepen de Italiaanse kustwacht op en 3,5 uur hebben we voor hun veiligheid om het schip rondjes gevaren tot de kustwacht kwam. In de tussentijd probeerden een aantal vluchtelingen steeds naar ons toe te zwemmen. Maar ook onze boot zou het niet gaan redden met zoveel mensen. We gooiden flessen water naar die boot. Ze vochten erom, niemand gunde het elkaar en de volle flessen belandden in het water. Toen de kustwacht er was werd er voor ons geapplaudisseerd. Dat was erg emotioneel.''

Boek

Twee jaar geleden wordt er prostaatkanker bij Tom geconstateerd. Na bestralingen gaat het goed met hem. ,,Het schrijven voor het weblog zie ik achteraf als een oefening voor het boek waar ik nu mee bezig ben. Het is deels autobiografisch. Ik kan niet tegen leegte. "Nulla dies sine linea", geen dag zonder regel.''