We are the times

Ik ben bijna door mijn dikste boek ever: 1256 bladzijden. Augustinus schreef het vlak na de val van het Romeinse Rijk. Dit speelde er in zijn tijd: de samenleving was verdeeld; er dreigde een voedseltekort; de waarheid stond onderdruk: wat is echt, wat is fake? Er was weinig vertrouwen in politiek en overheid. Men zocht een antwoord op de vraag hoe de samenleving vorm en richting te geven die goed was voor alle burgers. De toekomst was onzekerheid. Komt dit bekend voor? Toen Rusland Oekraïne binnentrok, las ik een passage over oorlog en vrede. Bescherming van Russen in Oekraïne was één van de redenen waarom Rusland de grens passeerde. Augustinus: ‘slechte mensen voeren oorlog om de vrede van de hunnen te beschermen en als ze dat kunnen, willen ze alle mensen tot hun mensen maken, zodat dan alle mensen en dingen één meester zouden dienen.’ Hij had dit gedrag gezien in zijn tijd. Wij zien het in de onze. De auteur stelt dat iedereen vrede wil. Degene die de vrede verstoort door oorlog, heeft geen afkeer van vrede, maar verlangt een andere vrede. Een vrede op zijn voorwaarden. Hij schetst het beeld van een man, zo weergaloos sterk en zo afkerig van medestanders, dat hij zijn battle alleen voert. Hij wil alleen op zijn eigen voorwaarden in vrede leven. De onderworpen mensen wil hij de wetten van zijn eigen vrede opleggen. Herkenbaar toch? Elie Wiesel overleefde concentratiekamp Buchenwald. Hij was hoopvol over de toekomst: hij ging er vanuit dat de wereld nu voor eens en altijd had geleerd dat haat nutteloos was, racisme dom en ‘het verlangen om andermans geest of territorium of wensen te veroveren … betekenisloos was’. Obama ontmoette Wiesel en verwoordde het zo: ‘Onze geschiedenis is altijd de som geweest van alle gemaakte keuzes en ondernomen acties van elke individuele man en vrouw. Het is altijd aan ons geweest.’ Augustinus zei: ‘… laten we … goed leven, dan worden de tijden vanzelf goed. Wij zijn de tijden. Zoals wij zijn, zijn de tijden.’ Wie zijn wij in onze tijd? Ik hoop met Augustinus die mensen ‘die deze grote, gruwelijke, wrede rampen met verdriet bekijken’. Want ‘iedereen die ze zonder zielsverdriet ondergaat of overdenkt, verkeert … in een veel diepere ellende … omdat hij zelfs zijn menselijk gevoel heeft verloren.’

Jolanda Jansen